I was delighted to learn that many of tweeeples liked my tweet regarding planting trees on birth of a daughter. Your interest in conserving ecology is welcome. Looking to your interest, I would like to share with you a tip to conserve our most precious resource viz. water while doing farming/gardening.
All you need to do is take an unglazed clay pot (matka) and place it underground, parallel to the roots of the plant or small trees. Fill it with water, cover it with the lid and cover the place. For about a week, you do not need to water the plant again. The pot will act as a natural drip irrigation vehicle. Please remember, you do not need to make holes in the matka. And if you wish to have a better result, then fill the pot with soiled water that is left out after washing of utensils. This method is already practised in some parts of Gujarat. Friends, such small acts can one day sum up into a great deed, if we make them a part of our various resolutions.
I am also reminded of another heart touching incident that someone narrated to me in his letter. This took place in a village somewhere in Veraval region of Saurashtra. He wrote about a unique experiment by a teacher of the school for growing trees. Since that it is a water scarce area, it was impossible to get water for trees. The teacher therefore asked the students to bring soiled water left out after washing of utensils at home. Each student would carry a bottle of soiled water from home daily. The students were then asked to water the plants with the soiled water. As days passed, the students and school officials had a lush green garden before themselves! Thus a teacher’s small initiative created a green island in a dry and barren area, that too with waste water. In the process, he also taught the kids to make friends with Mother Nature. I was quite touched with this; hope you too will.
Please share such tips and experiments for conserving ecology, let’s all do our bit.
मुझे जानकर आनंद हुआ कि बेटी के जन्म पर एक वृक्ष बोना चाहिए, मेरी यह ट्विट कई लोगों को पसन्द आई। पर्यावरण की रक्षा के लिए उनमें दिलचस्पी है, यह बात सराहनीय है। आपको इस बात में दिलचस्पी है तो चलिए मैं आपको बागवानी या खेती करते समय पानी की बचत करने के बारे में एक बढि़या टिप देता हूं।
ग्लेज किए बिना का एक मटका लीजिए। इसमें पानी भरकर ढंक दीजिए और इसे वृक्ष की जड़ के पास जमीन के भीतर रख दीजिए। एकाध सप्ताह तक आपको पौधे में पानी डालने की आवश्यकता नहीं रहेगी। मटका टपक सिंचाई के एक साधन के रूप में काम करेगा।
याद रखिए, आपको मटके में छेद करने की आवश्यकता नहीं है, और इससे ज्यादा अच्छा परिणाम हासिल करना हो तो मिट्टी से बर्तन मांजने के बाद जो पानी बचा हो उसे मटके में भर दो। इस पद्घति का उपयोग गुजरात के कई भागों में होता है। अगर हम संकल्प करें तो इतना छोटा काम भी बड़ा परिणाम दे सकता है।
मुझे एक दूसरा हृदयस्पर्शी मौका याद आता है। किसी ने मुझे एक बार पत्र लिखकर यह घटना बतलाई थी। घटना है सौराष्ट्र के वेरावल के नजदीक के एक गांव की। गांव की एक शाला के शिक्षक और विद्यार्थियों के द्वारा वृक्ष बोने के लिए एक अनोखा प्रयोग किया गया। क्षेत्र में पानी की कमी थी इसलिए वहां वृक्षों के लिए पानी हासिल करना भी एक समस्या था। इसलिए शिक्षक ने विद्यार्थियों से कहा कि उनकी माता मिट्टी से बर्तन मांज ले, उसके बाद वह मिट्टी वाला पानी बोतल में भरकर ले आएं।
प्रत्येक विद्यार्थी रोजाना मिट्टी वाला पानी बोतल में घर से भर कर लाता । शिक्षक ने विद्यार्थियों को यह पानी वृक्षों को पिलाने के लिए कहा। दिन बीतते गए और शाला के सामने एक हरा-भरा बगीचा तैयार हो गया। एक शिक्षक के छोटे से प्रयोग ने अनुपयोगी पानी के उपयोग से सूखे क्षेत्र में हरियाली बिखेर दी। और तो और इस प्रयोग के माध्यम से शिक्षक ने विद्यार्थियों को प्रकृति माता के साथ मित्रता करना भी सिखा दिया। मुझे इस घटना ने छू लिया। आशा है कि आपको भी छुएगी।
पर्यावरण की रक्षा के लिए इस प्रकार की टिप्स और प्रयोगों की जानकारी एक दुसरे को देते रहिये।चलिए, हम सभी पर्यावरण की सुरक्षा में अपना योगदान दें।
મને જાણીને આનંદ થયો કે દિકરીનાં જનમ પર એક વૃક્ષ વાવવું જોઈએ એવી મારી ટ્વીટ ઘણા લોકોને પસંદ પડી. પર્યાવરણની રક્ષા માટે તમને રસ પડે છે એ વાત સરાહનીય છે. તમને આ બાબતમાં રસ પડે છે તો ચાલો હું તમને બાગકામ કે ખેતકામ કરતી વખતે પાણીની બચત કેવી રીતે થઈ શકે તે અંગેની એક સરસ ટીપ આપું.
ગ્લેઝ કર્યા વિનાનું એક માટલું લો, તેમાં પાણી ભરીને ઢાંકી દઈને તેને વૃક્ષ કે છોડનાં મૂળિયા પાસે જમીનની અંદર મૂકી દો. એકાદ અઠવાડિયા સુધી તમારે છોડને પાણી પાવાની જરૂર નહિ રહે. માટલું ટપક સિંચાઈનાં એક સાધન તરીકે કામ કરશે. યાદ રાખો, તમારે માટલામાં કાણા પાડવાની જરૂર નથી. અને હજી વધારે સારું પરિણામ મેળવવું હોય તો માટીથી વાસણ ઘસ્યા બાદ જે પાણી વધ્યું હોય તે પાણી માટલામાં ભરી દો. આ પધ્ધતિનો ઉપયોગ ગુજરાતનાં ઘણા ભાગોમાં થાય છે. જો આપણે સંકલ્પ કરીએ તો આટલું નાનું કામ ઘણું મોટું પરિણામ આપી જાય છે.
મને એક બીજો હ્રદયસ્પર્શી પ્રસંગ યાદ આવે છે. કોઈકે એકવાર મને પત્ર લખીને આ પ્રસંગ જણાવ્યો હતો. પ્રસંગ છે સૌરાષ્ટ્રનાં વેરાવળ નજીકનાં એક ગામનો. ગામની એક શાળાનાં શિક્ષક અને વિદ્યાર્થીઓ દ્વારા વૃક્ષો વાવવા માટે એક અનોખો પ્રયોગ કરવામાં આવ્યો હતો. વિસ્તારમાં પાણીની અછત હતી એટલે ત્યાં વૃક્ષો માટે પાણી મેળવવાનો પ્રશ્ન હતો. એટલે શિક્ષકે વિદ્યાર્થીઓને તેમની માતા માટીથી વાસણો ઘસી લે પછી તે માટીવાળુ પાણી એક બોટલમાં ભરી લાવવાનું કહ્યું. પ્રત્યેક વિદ્યાર્થી દરરોજ માટીનાં પાણીવાળી એક બોટલ ઘેરથી લઈ આવવા માંડ્યો. શિક્ષકે વિદ્યાર્થીઓને આ જ પાણી ઝાડને પીવડાવવા માટે કહ્યું. દિવસો વીતતા ગયા અને શાળાની સામે એક લીલોછમ બગીચો તૈયાર થઈ ગયો. એક શિક્ષકનાં નાનકડા પ્રયોગે નકામા પાણીનાં ઉપયોગથી સૂકા પ્રદેશમાં હરિયાળી લાવી દીધી અને વળી આ પ્રયોગનાં માધ્યમથી શિક્ષકે વિદ્યાર્થીઓને પ્રકૃતિમાતા સાથે મિત્રતા કેળવવાનું પણ શીખવી દીધું. મને આ ઘટના ઘણી સ્પર્શી ગઈ. આશા છે કે તમને પણ એ સ્પર્શી જશે.
પર્યાવરણની રક્ષા માટે આ પ્રકારની ટીપ્સ અને પ્રયોગોની જાણકારી પરસ્પર આપતા રહીએ. ચાલો આપણે સૌ પર્યાવરણની જાળવણીમાં આપણો ફાળો આપીએ.
All you need to do is take an unglazed clay pot (matka) and place it underground, parallel to the roots of the plant or small trees. Fill it with water, cover it with the lid and cover the place. For about a week, you do not need to water the plant again. The pot will act as a natural drip irrigation vehicle. Please remember, you do not need to make holes in the matka. And if you wish to have a better result, then fill the pot with soiled water that is left out after washing of utensils. This method is already practised in some parts of Gujarat. Friends, such small acts can one day sum up into a great deed, if we make them a part of our various resolutions. 
